روف گاردن

باغ بام یا روف گاردن به فضای سبزی اطلاق می شود که روی بام ساختمانها ایجاد می شود. از دیر باز این ایده در مناطق مختلفی از جهان مورد استفاده قرار می گرفته است. در واقع روف گاردن، رویکرد سبزی است که با طراحی بخش بیرونی باز و اشغال نشده بنا، فضای دلپذیری را برای آرامش در  بین اجزای طبیعی و لذت بردن از مناظر جذاب پیرامونی فراهم می آورد. بسته به مکان ساختمان ها-نواحی شهری یا حومه ای و ویلایی- و همچنین وسعت آنها، روف گاردن ها کیفیات متفاوتی دارند.

طراحی ویلا با  روف گاردن گرایش بسیار محبوبی در حوزه طراحی و ساخت ویلا است. این محبوبیت به سبب ماهیت ویلا و پتانسیل های فضایی و کالبدی آن در طراحی و اجرای فضای سبز ویلا می باشد. معماری ویلا به گونه ای است که با وجود فضای باز در پیرامونش، قابلیت اجرای فضای سبز در ترازهای مختلف را دارد. اجرای فضای سبز روی بام ویلا به همراه فضاسازی های دیگر از جمله تعبیه مکان هایی برای نشستن، آتشگاه، استخر، آلاچیق و….فرصت های مناسبی را برای لذت بردن از فضاهای بیرونی فراهم می آورد که دارای دید و منظرهای جذابی به محوطه ویلا و فضاهای طبیعی پیرامونی می باشد.

روف گاردن فقط مخصوص بام ویلا نیست بلکه می توان آن را روی تراسهای بزرگ نیز اجرا کرد تا به نوعی یک حیاط خصوصی در ارتفاع، تعریف شود. این تراس می تواند در ادامه حیاط بیرونی باشد و یا به صورت مستقل و مجزا باشد.

تراس ویلا به عنوان فضای واسط و نیمه محصور، همراه با فضای سبز، فضای شاداب و پر طراوتی است که می تواند علاوه بر استراحت و افتاب گرفتن برای صرف غذا یا حتی آشپزی محدود مورد استفاده قرار گیرد. ترکیب کفسازی ها، فضاهای نشستن با مبلمان بیرونی متحرک یا سکوهای ثابت با المان هایی مانند باربیکیو، آتشگاه و .. با فضای سبز و وجود گل ها و گیاهان سرسبز و شاداب، پویایی و طراوت را برای تراس ویلا به ارمغان می آورد.

رویکردهای پایداری و معماری سبز گرایش زیادی به ترویج و گسترش این نوع بامهای سبز دارند. زیرا عملکردهای زیست محیطی قابل توجهی دارند. در همین راستا طراحی ویلا پایدار می تواند بهره مند از این ویژگی شاخص باشد. به دلیل ظرفیت حرارتی پوشش گیاهی، بارهای سرمایشی و گرمایشی بنا کاهش یافته و صرفه جویی قابل توجهی در مصرف انرژی رخ می دهد. همچنین این پوشش، از ایجاد سیلان و رواناب حاصل از بارندگی جلوگیری می کند. مقداری از آب بارندگی توسط گیاهان و پوشش خاک نگهدارنده آنها، جذب می شود و مازاد آن از طریق زهکشی های مناسب به کانالهایی برای ذخیره و استفاده در قسمتهای دیگر بنا یا محوطه سازی ویلا، هدایت می شود. همچنین به علت تبخیر و تعرق سطح پوشش گیاهی هوای مطلوبی در پیرامون بام ایجاد می شود. این گیاهان همچنین نقش به سزایی در تصفیه آلودگی هوا، به خصوص در شهرهای پر تراکم دارند.

ساخت ویلا با روف گاردن می تواند به الگویی قابل تکراردر نواحی مختلف، در نظر گرفته شود. بام سبز ویلا در واقع پاسخی است به شرایط امروزی که بحران انرژی و آلودگی های زیست محیطی تبدیل به چالش بزرگی در تمام حوزه ها شده اند. حوزه ساخت و ساز سهم بزرگی در کنترل و هدایت جریان مصرف انرژی دارد. در این میان طراحی و اجرای ویلا با ظرفیت اجرای طرحهای سبز و پاسخگو به محیط می تواند راه حل های ابتکاری، عملی و خلاقانه را ارائه دهد که استفاده از آنها حتی برای ساختمان های بلند در مناطق پر تراکم شهری نیز مقدور باشد. بام سبز ویلا تحت نام بام زنده، با اجرای پوشش گیاهی مناسب از یک ساختار صلب و مصنوع تبدیل به ساختاری پویا، زنده و شاداب می گردد.

پوشش سبز روف گاردن دامنه وسیعی از گیاهان شامل درختان، درختچه ها تا بوته ها و گلها و حتی سبزیجات و صیفیجات را در بر می گیرد. عمق خاک و نوع زیرسازی و لایه بندی بام، مستقیما بر نوع پوشش گیاهی تاثیر گذار است. در واقع انتخاب پوشش سبز باید به صورتی باشد که در تمام طول سال، گیاهان حالت شاداب و زیبای خود را حفظ کرده و نیاز به اقدامات نگهداری زیاد و پرهزینه ای نباشد.

به عنوان مثال در فصل زمستان که اغلب درختان و گیاهان برگ های خود را از دست داده و خشک و پژمرده می شوند، برای حفظ شادابی فضای روف گاردن ویلا بهتر است گیاهان در قسمت هایی کاشته شوند که سرما دوست بوده و سبزی و طراوت خود را از دست نداده و ریشه های آنها در اثر وجود برف دچار یخ زدگی نشوند. در شرایطی می توان از فضای در دسترس بام سبز برای پرورش سبزیجات خوراکی نیز بهره برد. با توجه به نوع آنها و نیازهای نوری و دمایی شان، می توان آنها را در فضایی نیمه محصور و سرپوشیده و یا یک گلخانه پرورش داد.

موقعیت مکانی بنا از لحاظ شرایط آب و هوایی، جهت گیری، ارتفاع و ساختار سازه ای و معماری آن، انتخاب گیاهان روف گاردن را تعیین می کند. به عنوان مثال در منطقه ای با اقلیم سرد باید از گیاهان همیشه سبز و مقاوم به سرما استفاده کرد و یا در نواحی بادخیز یا روی ساختمانهای با ارتفاع زیاد، باید گیاهان با برگهای کوچک کاشته شوند تا آسیب کمتری در اثر وزش باد به آنها وارد شود. یا برعکس در نواحی گرم، پوشش گیاهی باید در برابر تابش آفتاب مستقیم و گرمای هوا مقاوم باشند.

روف گاردن علاوه بر پوشش گیاهی شامل بخش مهم دیگری نیز هست. این بخش به اجزای انسان ساخت و مصنوع تعلق دارد و شامل راهها و فضاهای نشستن می باشد. راههای دسترسی مناسبی باید به قسمت های کاشت و پرورش گیاهان وجود داشته باشد. کفسازی آنها نیز باید با متریال مناسب شرایط جوی و طرح کلی مجموعه، باشد و در مدت زمان کوتاهی دچار تخریب و آسیب ظاهری و ساختاری نشوند.

کفسازی متنوعی برای روف گاردن مقدور است، از شن و سنگریزه ها گرفته تا چمن های مسکونی. پیاده راهها بین فضاهای سبز می توانند با الوارهای چوبی، موزاییک یا بتن سبک پوشش داده شوند. نکته مهم در مورد متریال آنها این است که دارای اصطکاک مناسب باشند تا در فصول سرد و بارندگی، باعث لغزش و سر خوردن افراد نشوند.

پرگولا رایج ترین المان محوطه سازی ویلا می باشد که برای تعبیه فضای نشستن و ایجاد سایه بان در روف گاردن ویلا ساخته می شود. جنس آن می تواند از متریال متنوعی باشد اما چوب به لحاظ ظاهر طبیعی و سبکی وزن در این خصوص محبوب تر است. البته باید از نوع مهندسی و تقویت ساختار شده باشد تا در برابر تغییر نوسانات دمایی، بارش برف در زمستان و وزش بادهای شدید مقاوم باشد.

تدارک فضاهای نشستن مناسب روی باغ بامها، اهمیت به سزایی دارد چرا که باعث می شود بتوان مدت زمان بیشتری را در آن سپری کرد. این به ویژه در مورد بناهایی که فاقد فضاهای باز کافی هستند، بسیار ارزشمند است. مبلمان این فضاها می تواند از چند نیمکت ساده، چترهای ساده آفتابی تا پرگولاهای جذابی باشند. . لزوما نباید تمام گیاهان در یک تراز کاشته شوند می توان در قسمت هایی از فلاور باکس ها نیز استفاده کرد تا تنوع بصری جالبی خلق شود. سبک کلی طراحی، متریال و ابعاد تمام این اجزا باید در تناسب مطلوبی با طرح کلی روف گاردن وسبک طراحی ویلا و طراحی محوطه ویلا و پوشش گیاهی آن باشد تا به یکنواختی کسل کننده و یا بهم ریختگی فضایی نینجامد.

در انتها باید یادآور شد که محاسبات سازه ای و تاسیساتی روف گاردن ها بسیار متفاوت از بامهای معمولی است. این هم به جهت بارهای سازه ای ناشی از وزن خاک و پوشش گیاهی و دیگر المانها است و هم به جهت اقداماتی برای جلوگیری از ورود نم و رطوبت به داخل بنا و اجرای سیستمهای تاسیساتی مورد نیاز می باشد.

نمونه های جذاب روف گاردن در خانه های ویلایی:

طراحی ویلا مدرن یک فضای نشیمن با سبک صنعتی را با یک باغ-تراس ترکیب کرده است که شامل یک جکوزی، یک پرگولای شیشه ای و یک نشیمن بیرونی راحت است. این روف گاردن در تراس به اتاق خواب مستر ویلا ارتباط دارد و به ساکنان اجازه می دهد که بعد از یک روز کاری سخت و طولانی در آن استراحت کنند.

طراحی روف گاردن ویلا با تسلط اجزای طبیعی شکل گرفته و شامل مبلمان ساده و کفپوش های چوبی در تناسب با ذات سبز طبیعت می باشد. چهار درخت نه چندان تنومند، سایه بان از پروفیل های ظریف را نگه داشته اند که برگ های آنها به مرور زمان، کل آن را می پوشانند. تغییر رنگ برگ ها در طی فصول مختلف، سایه بانی جذاب، پویا و زنده برای این فضا فراهم می آورد.

درجات مختلفی از محصوریت برای اجرای روف گاردن در تراس ویلا متصور است. دیواره های بلند جان پناه با فضای سرپوشیده ای برای آشپزی و سقف پرگولایی که قسمتی را نیمه محصور کرده است، این فضا را تبدیل به فضای دنج و در امتداد فضای نشیمن داخلی کرده است.

یک آتشگاه ساده و مینیمال در میان فلاور باکس ها و فضای سبز این روف گاردن به آرامی جای گرفته است. نور پردازی فضای سبز و تلالو شعله های آتش جلوه جذاب و پویایی برای فضای نشیمن بیرونی خلق می کند.

در روف گاردن هایی که دارای فضای سبز زیادی نیستند، گیاهان در فلاور باکس ها یا گلدان های بزرگ قرار گرفته و بیشتر فضا به مبلمان بیرونی اختصاص می یابد. جان پناه شیشه ای در روف گاردن به شرط رعایت تمهیدات ایمنی، انتخاب مناسبی است که پیوستگی بصری با فضای پیرامونی خلق می کند.

اولویت این طراحی ویلا پایدار بر صرفه جویی در مصرف انرژی و استفاده حداکثر از منابع انرژی پایدار، منجر به اختصاص سطح بام سبز ویلا به پنل های خورشیدی شده است که به خوبی نیازهای گرمایشی این ویلا کوچک را برآورده می سازد.

حتی سقف شیبدار ویلا هم می تواند تبدیل به روف گاردنی سبز شود. اجرای پله ای یکی از راهکارهای ایجاد فضای سبز و پوشش گیاهی است. فضای بین باغچه بندی ها را می توان به فضاهایی برای نشستن اختصاص داد.

ایجاد یک فضای سبز و نشیمن بیرونی بر روی بام، تراس یا بالکن یک ویلا، ایده جذابی برای آرامش و لذت بردن از طبیعت پیرامونی با دید و منظری متفاوت و جذاب است. طراحی فضای سبز مناسب در ارتفاع، بهره بری از تمام پتانسیل های فضایی را مقدور می کند. در طراحی ویلا با روف گاردن، علاوه بر الزامات محوطه سازی، تمهیداتی را نیز باید از لحاظ سازه ای و امکان کاشت گیاهان مختلف در نظر گرفت. در کنار این تمهیدات، موارد دیگری را نیز در طراحی روف گاردن باید در نظر داشت.

طراحی روف گاردن

1-دید و منظر زیبا را حفظ کنید

دید مناسب و جذاب از روی بام، مهمترین مزیت ساخت روف گاردن برای ویلا می باشد. بنابراین تمام تصمیمات طراحی باید بر مبنای حفظ و توسعه دیدهای زیبا، اتخاذ شود. حل مشکلات اجرایی باید به گونه ای صورت گیرد که این دیدها را محدود نسازد. برای مثال تغییر یک دیواره یا جان پناه صلب به شفاف، تداوم بصری را تقویت کرده و باعث می شود فضای بام، تراس یا بالکن بزرگتر به نظر برسد.

2-حریم خصوصی را تقویت کنید

در شرایطی که بناهای ویلایی دیگر در مجاورت ویلای شما وجود دارد، بالکن یا تراس ویلا ممکن است در معرض دید قرار داشته باشد. در این خصوص ایجاد یک فضای دنج و محفوظ و مسدود کردن دیدهای مزاحم، در ارجحیت است. به یاد داشته باشید که تمام پارتیشن های صلب روی جریان و حرکت هوا تاثیر می گذارند. این پارتیشن ها برای محافظت در برابر باد، مفید هستند اما در تابستان می توانند باعث رکود هوا شوند. به همین دلیل است که پارتیشن ها اغلب اوقات از متریال نیمه صلب مانند شبکه های فلزی یا دیواره های مشبک از مصالح بنایی ساخته می شوند. گیاهان رونده می توانند جلوه زیبایی به آنها ببخشند.