طراحی ویلا پایدار در اقلیم گرم و خشک
طراحی ویلا پایدار به عنوان زیر مجموعه ای از معماری پایدار، وابسته به عوامل متعددی است. مهمترین آنها اقلیم و شرایط آب و هوایی غالب منطقه ساخت ویلا می باشد. توجه به ویژگی های اقلیم، خط و سوی کلی طراحی و اجرای ویلا پایدار را تعیین می کند. بدین رو دو هدف مهم طراحی ویلا پایدار محقق می شود، آسایش حرارتی در فضای داخلی و صرفه جویی در مصرف انرژی.
امروزه رویکرد پایداری در حوزه ساخت و ساز ویلا امری ضروری است چرا که مناطق طبیعی و بکر که اغلب به عنوان سایت های ویلاسازی انتخاب می شوند، منابع طبیعی و ارزشمندی هستند که حفظ آنها و ممانعت از آسیب به آنها باید در درجه اول اولویت قرار داشته باشد.
از نگاهی دیگر پایداری به معنی شناخت تمهیدات و فرصت های بالقوه سایت بنا می باشد تا با مدیریت و طراحی هوشمندانه، بهره گیری حداکثری از امکانات و پتانسیل های طبیعی و تعدیل محدودیت ها فراهم آید.
اقلیم های مختلف هریک دارای ویژگی های آب و هوایی شاخصی هستند که درجه حرارت سالیانه، تابش آفتاب، میزان، نوع و شدت بارندگی ها و جهت وزش بادهای غالب و نامناسب را در بر می گیرند. همیشه پروژه های ویلاسازی در مناطق ییلاقی معتدل و خوش آب و هوا صورت نمی گیرد. نواحی کویری نیز با آب و هوای گرم و خشک، دارای جذابیت های بسیاری برای ساخت خانه های ویلایی می باشند.
ویژگی های طراحی ویلا در اقلیم گرم و خشک:
این اقلیم دارای درجه حرارت بالا در اغلب اوقات سال است و تحت تابش های شدید آفتاب قرار دارد. تابستان ها گرم و طولانی است، بعضی مناطق دارای زمستان معتدل هستند و در برخی دیگر زمستان ها سرد و گزنده است. میزان بارندگی در آن ناچیز و در نتیجه هوای خشکی بر آن غالب است. به دلیل عدم رطوبت، اختلاف دمای شب و روز در آن زیاد است. بنابراین در حالیکه در روز تمام روزنه ها باید بسته باشند، در شب بهره مندی از هوای خنک بیرونی مطلوب است.
در این اقلیم، تبادل حرارتی جداره ها با فضای بیرون باید به حداقل برسد، لذا فرم های فشرده و متراکم برای حجم ویلا مناسب تر است و طراحی پلان ویلا باید به صورت عمقی باشد.
همچنین ایجاد فضای خالی درحجم ویلا و طراحی حیاط ویلا در مرکز پلان ویلا منجر به امکان تعبیه بازشوهایی رو به این حیاط مرکزی می شود که در پناه ساختار های پیرامونی قرار گرفته است. این امر به آسایش حرارتی فضای داخلی ویلا کمک می کند. حیاط ویلا ما بین توده های بنا، فضایی خنک و سایه دار است که امکان بهره مندی از فضای بیرونی را حتی در اوقات گرم نیز فراهم می آورد.
گرچه ماهیت ساخت ویلا با بازشوها و پنجره های عریض، متمایز از سایر بناهای مسکونی است اما برای طراحی ویلا پایدار در اقلیم گرم و خشک، سطوح شفاف و بازشو باید کنترل شده و در ابعاد محدود باشند.
راهکارهایی مانند استفاده از صفحات مشبک چوبی، آجری یا بتنی در جلوی سطوح شیشه خور، مقدار نور و گرمای ورودی را کنترل کرده و از گرم شدن بیش از حد فضای داخلی ویلا جلوگیری می کند، همچنین تنوع بصری زیبایی را در نمای ویلا پدید می آورند. سایه اندازی های ایجاد شده به واسطه این شبکه بندی ها و صفحات مشبک، به زیبا تر و پویا تر شدن فضای داخلی و خارجی می انجامد.
سایه بان های ثابت و متحرک بر روی بازشوها باعث سایه اندازی و ممانعت از تابش خیره کننده آفتاب می شود. جمع شدن شاترها و سایه بان ها در شب تهویه طبیعی را میسر می کند.
فضای نیمه محصور در داخل یا خارج ویلا به صورت پاسیو، ایوان و فضاهای سرپوشیده با پرگولا، فضاهای بیرونی سایه دار و خنکی هستند برای نشستن، دور همی و گذران اوقات فراغت. همچنین دارای اثر سرمایشی بر فضاهای مجاور بوده و باعث ارتقای شرایط مطلوب آسایشی می شوند.
بام تخت یا گنبدی ویژگی دیگر ویلا در این اقلیم است، به دلیل عدم وجود بارش های زیاد، نیازی به سقف شیبدار وجود ندارد و بیشتر بامها به صورت مسطح اجرا می شوند. فرم گنبدی به علت نسبت کم سطح به حجم، فرم مناسبی برای کاهش تبادل حرارتی جداره بیرونی ویلا به شمار می آید. پیشامدگی بام بیش از حد جداره های خارجی باعث سایه اندازی بر روی فضای مجاور ویلا و همچنین دیوارها و در نتیجه پایین آمدن درجه حرارت آنها می شود.
متریال مناسب برای ساخت ویلا پایدار در مناطق گرم و خشک، خشت وگل، آجر و سنگ هستند که دارای ظرفیت حرارتی بالایی باشند و مانند یک عایق حرارتی عمل کنند.
اجرای نمای دو پوسته در ساخت ویلا نیز استراتژی جدیدی است که با استفاده از متریال نوین منجر به ایجاد آسایش حرارتی در فضای داخلی ویلا می شود. نمای دو پوسته ترکیبی از متریال سنتی و روکشی از کامپوزیت های نسل جدید می باشد. این نماها نیازمند تمهیداتی برای تهویه مناسب می باشند تا از برافروختگی و حبس گرما بین لایه ها جلوگیری شود.
رنگ های روشن دارای نسبت بازتابی بالایی در برابر تابش خورشید هستند. لذا ویلاها چه در فضاهای داخلی و چه در نمای ویلا بهتر است دارای پوشش های رنگی سفید و روشنی باشند.
طراحی فضای سبز ویلا در اقلیم گرم و خشک:
نقش فضای سبز و پوشش های طبیعی در محوطه سازی ویلا و پیرامون آن بسیارحیاتی است. اگرچه کویرها و مناطق خشک از کمبود تنوع گیاهی و شادابی و سرسبزی گیاهان رنج می برند، اما مدیریت کاشت و حفظ گونه های بومی و سازگار با آب و هوای گرم و خشک، در ارتقای کیفیت فضایی، بصری و آسایش برودتی و حرارتی بسیار موثر است.
از آنجاییکه این مناطق در معرض وزش بادهای شدید و طوفان های شن هستند، کاشت گیاهان مقاوم و پر تراکم در وجوهی از بنا، سد مناسبی است برای پناه دادن فضاها از این بادها. این درختان و پوشش گیاهی سرعت باد را کاهش می دهند، درجه حرارت را تعدیل کرده و گرد و غبار را فیلتر می کنند و سطح رطوبت را بالا می برند.